معامله فضولی چیست؟بخش هفتم بیان مسئولیت طرفین عقد فضولی و ایادی بعدی طبق مواد قانونی - همراه با فایل صوتی

در این پست به بیان مسئولیت طرفین عقد فضولی و ایادی بعدی طبق مواد 259 و 260 و 261 قانون مدنی و 262 و 263 و 665 قانون مدنی وبیان سایر نکات در خصوص معامله فضولی خواهیم پرداخت.

مالکیت ، عقود و قرارداد ها | قراردادها | معامله فضولی

معامله فضولی چیست؟بخش هفتم بیان مسئولیت طرفین عقد فضولی و ایادی بعدی طبق مواد قانونی - همراه با فایل صوتی

مطابق با موارد مطروحه در پست قبل دانستیم که بیع فضولی متعدد ممکن است طولی یا عرضی باشد.ماده 257 قانون مدنی به بیان بیع فضولی متعدد طولی پرداخته است این ماده بیان میدارد که :«اگر عین مالی که موضوع معامله فضولی بوده است قبل از اینکه مالک، معامله فضولی را اجازه یا رد کند، مورد معامله دیگر نیز واقع شود، مالک می تواند هر یک از معاملات را که بخواهد اجازه کند.در این صورت هر یک را اجازه کرد معاملات بعد از ان نافذ و سابق بر آن باطل خواهد بود.» اِعمال خیار مجلس در بیع فضولی تنها درصورتی ممکن است که مالک درضمن انعقاد عقد بیع در مجلس حضور داشته باشد و پس از تنفیذ عقد فضولی بخواهد از خیار مجلس استفاده نماید.

مطابق ماده 259 قانون مدنی :

هر گاه معامل فضولی، مالی را که موضوع معامله بوده است به تصرف متعامل داده باشد و مالک، آن را اجازه نکند، متصرف ضامن عین و منافع بوده است. در واقع تصرفات متصرف غیر ماذون (از طرف مالک) در حکم غصب است به عبارت دیگر اصیلی که مال مالک را به اذن فضول به تصرف گرفته است ضامن عین و منافع آن تلقی و در واقع غاصب محسوب می گردد چه آنکه برابر ماده308 قانون مدنی غصب، استیلاء بر حق غیر است به نحو عدوان، اثبات ید مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است.

ماده 261 قانون مدنی در همین رابطه مقرر داشته است : در صورتی که مبیع فضولی به تصرف مشتری داده شود، هر گاه مالک، معامله را اجازه نکرد مشتری نسبت به اصل مال و منافع مدتی که در تصرف او بوده ضمن است اگر چه منافع را استیفاء نکرده باشد و همچنین نسبت به هر عیبی که در مدت تصرف مشتری حادث شده باشد. همانطوری که معروض شد در واقع تصرفات متصرف غیر ماذون غاصبانه بوده و الغاصب یوخذ الاحوال فلذا ید وی ضمانی بوده و ضامن تسلیم عین و منافع مال می باشد ولی آنکه از آن استیفاء نیز نکرده باشد و همین امر صادق است بر ایادی بعدی چه آنکه ماده 323 قانون مدنی اعلام میکند : اگر کسی ملک مغصوب را از غاصب بخرد آن کس نیز ضامن و مالک می تواند بر طرق مقررات مواد فوق به هر یک از بایع و مشتری رجوع کرده عین کرده و در صورت تلف شدن آن، مثل یا قیمت مال و همچنین منافع آن را در هر حال مطالبه نماید
خریدار معامله فضولی همواره حق دارد جهت استرداد ثمن پرداختی به فضول مراجعه نماید و لیکن مطالبه خسارات از فضول مشروط به آن است که خریدار از فضولی بودن معامله اطلاعی نداشته باشد به همین علت ماده 262 قانون مدنی مقرر داشته است : در مورد ماده قبل (زمانی که مالک معامله را در نموده است) مشتری حق دارد که برای استرداد ثمن عیناً یا مثلاً یا قیمتاً به بایع فضولی رجوع کند. و در ادامه ماده 263 قانون مدنی اعلام می نماید : هر گاه مالک معامله را اجازه نکند و مشتری هم بر فضولی بودن آن جاهل باشد، حق دارد که برای ثمن و کلیه غرامات به بایع فضولی رجوع کند و در صورت عالم بودن فقط حق رجوع برای ثمن را خواهد داشت

برابر ماد ه 260 قانون مدنی : در صورتی که معامل فضولی، عوض مالی را که موضوع معامله بوده است گرفته و در نزد خود داشته باشد و مالک با اجازه معامله قبض عوض را نیز اجازه کند، دیگر حق رجوع به طرف دیگر را نخواهد داشت. همانند ماده 665 قانون مدنی مقرر می دارد : وکالت در بیع، وکالت در قبض ثمن نیست، مگر اینکه قرینه قطعی دلالت بر آن کند. فلذا علی الاصول اعلام قبولی معامله فضولی از سوی مالک دلیل بر تأیید قبض عوض نیست مگر آنکه دلیل یا قرینه قطعی نیز بر تأیید قبض عوض وجود داشته باشد.

معامله فضولی چیست؟بخش هفتم بیان مسئولیت طرفین عقد فضولی و ایادی بعدی طبق مواد قانونی - همراه با فایل صوتی


نکات قانونی مهم در خصوص معامله فضولی:

  1. مشتری حق دارد که برای استرداد ثمن، عیناً یا مثلاً یا قیمتاً به بایع فضولی رجوع کند.
  2. هرگاه مالک، معامله را اجازه نکند و مشتری هم بر فضولی بودن آن جاهل باشد، حق دارد که برای ثمن و همه غرامات به بایع فضولی رجوع کند و در صورت عالم بودن فقط حق رجوع برای ثمن را خواهد داشت .
  3. هرگاه معامل فضولی، مالی را که موضوع معامله بوده است به تصرف متعامل داده باشد و مالک، آن معامله را اجازه نکند متصرف، ضامن عین و منافع است.
  4. در صورتی که معامل فضولی، عوض مالی را که موضوع معامله بوده است گرفته و در نزد خود داشته باشد و مالک با اجازه معامله، قبض عوض را نیز اجازه کند، دیگر حق رجوع به طرف دیگر را نخواهد داشت.
  5. در صورتی که مبیع فضولی به تصرف مشتری داده شود، هر گاه مالک معامله را اجازه نکرد مشتری نسبت به اصل مال و منافع مدتی که در تصرف او بوده ضامن است، اگر چه منافع را استیفا نکرده باشد و همچنین است نسبت به هر عیبی که در مدت تصرف مشتری، حادث شده باشد.



نظرات کاربران


امیر پاکی -  30 تیر 1402
با سلام اگر شخصی ملکی را به شخص دیگری فروخت و بابت ثمن از خریدار چک گرفته شود و شرط شود تا زمان تسویه حق فروش نداره خریدار،اگر خریدار بدون تسویه ملک را قولنامه ای به شخص ثالث بفروشد در صورتی که هنوز تنظیم سند هم نشده ایا این معاملع فضولی است با توجه به عدو تنفیذ معامله دوم از طرف خریدار

حسین جان  -  08 شهریور 1403
تخلف از شرط ضمن عقد کرده با توجه به مفاد قرارداد و معامله دادخواست ابطال معامله از محکمه درخواست میشود

داوودشمسعلی -  22 اسفند 1401
انواع معامله فضولی نام ببرید ...... طرفین معامله فضولی

محمد علی محمدی  -  04 مهر 1402
با سلام اگر مال در ید مشتری تلف شود مالک حق دارد کدام قیمت را از مشتری مطالبه کند قیمت هنگام بیع یا قیمت هنگام رد بیع همین طور مسئولیت بایع فضولی در برابر مشتری در این مورد چیست