محرومیت از ارث ٬ چه زمان محروم از ارث میشویم ٬چگونه میشود فرزند را از ارث محروم کرد٬قانون محرومیت از ارث

معرفی دو نظریه متناقض درباره محرومیت از ارث

بعضی دیگر از حقوقدانان در تفسیر این ماده میگویند: قاعده توارث از نظر نظم اجتماعی تأسیس شده است، بدین جهت طبق ماده 959 قانون مدنی وارث نمیتواند آن را از خود سلب كند. همچنانی كه مورث نمیتواند آن را از وارث سلب نماید. بنابراین توارث از احكام به شمار میرود نه از حقوق تا شخص بتواند آن را اسقاط كند. مثلاً هر گاه كسی وصیت نماید كه فلان وارث او ازارث محروم باشد و یا به فلان وارث او ارث ندهند، یا وارث او نیست، وصیّت مزبور موجب محرومیت او از ارث نمیگردد.

ماده 837 قانون مدنی اگر چه دارای ابهام است. ولی وقتی به منبع قانون، یعنی فقه امامیه مراجعه كنیم، ابهام آن برطرف میگردد. برای توضیح بیشتر باید گفت كه در این رابطه، دو نظریه بین فقهاء وجود دارد:

نظریه اول:

گروهی از فقهاء معتقد هستند كه وصیت مزبور بطور مطلق باطل نیست بلكه وصیت عهدی مزبور در بر گیرنده یك وصیت تملیكی است. چون، وقتی كسی از ورثه از ارث محروم شود، معنای آن این است كه سهم او به سایر ورثه ها تملیك میگردد پس وصیت به محرومیت یكی از ورثه از ارث، به منزله این است كه تمامی تركه را برای سایر وراث وصیت به تملیك كرده باشد.

ولی از آن جهت كه موصی، نمیتواند به بیشتر از ثلث مال وصیت كند، مازاد بر ثلث توقف بر اجازه وارث دارد. در نتیجه مقداری از ثلث كه سهم وارث محروم است، به وی تعلق نمیگیرد بلكه به وارث دیگر انتقال پیدا میكند و انتقال بقیه سهم وارث محروم (غیر از ثلث) توقف بر اجازه وارث محروم دارد كه اگر اجازه داد، وصیت نافذ میشود.

این نظریه را علامه در كتاب مختلف و بسیاری از فقهای دیگر از جمله صاحب جواهر قائل شده اند. ظاهر قانون مدنی این است كه از این نظریه پیروی كرده است. زیرا در ماده 837 قانون مدنی جمله نافذ نیست آمده است.

نظریه دوم:

گروه دیگر از فقهاء، از جمله محقق در شرایع، شهید ثانی در مسالك و فخرالمحققین معتقد هستند كه چنین وصیتی باطل است. زیرا چنین وصیتی مخالف كتاب و سنّت است و قواعد فقهی نیز مؤید این بطلان است. این نظریه با قواعد و موازین حقوقی منطبق است. زیرا انتقال تركه به وارث، پس از فوت مورث از امور قهریه است و بستگی به میل و رضایت كسی ندارد و لذا مورث نمیتواند مانع انتقال اموال به وارث شود. به عبارت دیگر، انتقال تركه به ورثه حكم است نه حق و حكم قابل اسقاط یا انتقال نیست.

رفع تعارض بین دو نظریه و انتخاب عادلانه نظریه سازگار

حال باید از این دو نظریه یكی را انتخاب كرد:

به نظر میرسد نظریه دوّم (بطلان وصیت) بیشتر با قواعد و موازین حقوقی، سازگار است، زیرا هر چند ظاهراً قانون مدنی، نظریه صاحب جواهر (یعنی عدم بطلان مطلق) را ترجیح داده است، اما به دلایل متعدد، نظریه بطلان را انتخاب كرده است. یكی از دلایل او این است كه وصیت به حرمان از میراث كه به صورت عهدی انجام گیرد، توسط نصوص واصله منهی و غیر مشروع شناخته شده و بنابراین شریعت مقدّسه این گونه وصیت را ملغی الاثر دانسته است.

از طرفی دیگر مطابق ماده 843 قانون مدنی از همان قانون وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست، مگر به اجازه وراث و اگر بعض از ورثه اجازه کند فقط نسبت به سهم ایشان نافذ است.

بنابراین هرگاه پدر بیان نماید که فلان فرزندم از ارث محروم است، چنین وصیتی به حکم قانون باطل و فاقد اثر قانونی خواهد بود. به عبارت دیگر چنانچه وصیت کننده وارثی را مستقیماً از ارث محروم کند، خواه نسبت به یک سوم اموال یا تمام آن،وصیت مزبور باطل می باشد،اما چنانچه همان پدر بیان نماید یک سوم اموالم به فلان پسرم برسد،

چنین وصیتی صحیح خواهد بود، هرچند که نتیجه آن در عمل محروم شدن سایر وراث از آن بخش می باشد،به عبارتی دیگر اینکه پدر تصمیم گرفته است یک سوم اموالش به فلان فرزندش برسد، به معنای محروم ساختن باقی وراث است، اما نمی توان به واسطه قبح ممنوع کردن سایر وراث، چنین وصیتی را صحیح ندانست؛ چه اینکه به موجب قانون موصی له وصیت می تواند(کسیکه وصیت به نفع او می گردد)هر شخص ولو احد از وراث وصیت کننده باشد.
اما در فرض اخیر و احراز صحت و اصالت وصیت مزبور،وصیت کننده صرفاً تا ثلث مجاز بوده و نسبت به مازاد بر آن در صورتی صحیح خواهد بود که وراثی که در عمل از ماترک محروم گردیده اند، این عمل را تنفیذ نمایند.البته باید توجه داشت هر زمان امکان رجوع موصی(وصیت کننده ) از وصیت مزبور وجود خواهد داشت.

موارد محرومیت قانونی فرزند از ارث

طبق موارد گفته شده پدر به طور کلی و عمومی حق محروم کردن وراث خود از ارث را ندارد ولی طبق قانون و شرع ، در صورت وقوع ۵ مورد زیر افراد از ارث محروم میگردند:

ناگفته های قانونی محرومیت از ارث

اولین و مهمترین مورد محرومیت از ارث در خصوص وقوع قتل میباشد. درصورتی که وارث، مورث خود را به قتل برساند از ارث محروم می شود. شاید یکی از دلایل چنین حکمی در حقوق اسلامی، جلوگیری از طمع کاری فرزندان یا کسانی که ارث می برند برای تصاحب سریعتر اموال متوفی باشد.در واقع کسی نمی تواند برای اینکه زود به ارث برسد، مورث را به قتل برساند، زیرا قتل مانع ارث بردن است.

دومین مورد محرومیت از ارث در خصوص وراثت کافر از مسلمان است. مطابق ماده 881 قانون مدنی مکرر قانون مدنی، کافر از مسلم ارث نمی برد و اگر در بین ورثه ی متوفای کافری، مسلم باشد وراث کافر ارث نمی برند اگر چه از لحاظ طبقه و درجه مقدم بر مسلم باشند. البته عکس این موضوع صادق نیست و اگر کافری فوت کند و در بین وراثش، شخص مسلمانی باشد، فرد مسلمان از کافر ارث می برد.

سومین مورد محرومیت کردن فرزند از ارث ، فرزند ولدالزنا است. اگر فرزندی در اثر یک رابطه نامشروع از زن و مردی متولد شده باشد، متولد زنا از پدر و مادر خود ارث نمی برد و از این لحاظ از ارث محروم است.

چهارمین مورد محرومیت نیز در خصوص لعان بین زن و شوهر است. اگر زن و شوهری با شرایطی که در فقه و قانون مقرر شده یکدیگر را لعن کنند و در مدت عده طلاق، یکی از آنها فوت کند، دیگر از یکدیگر ارث نمی برند و لعان موجب محرومیت از ارث می شود.

و در آخرین مورد محروم کردن فرزند از ارث هم، اگر فرزندی به واسطه لعان از سوی پدرش نفی می شود، دیگر نه پدر از فرزند ارث می برد و نه فرزند از پدر ارث می برد. البته اگر پدر از لعان رجوع کند، در این صورت فرزند می تواند از پدرش ارث ببرد ولی بازهم پدر از فرزندش ارث نخواهد بود.

شخص مرده از کسی ارث نمیبرد

موضوع دیگری که ممکن است با محرومیت اشتباه گرفته شود درباره فرزندی است که زودتر از والدین ش فوت کند. مطابق قانون، وقتی فرزندی زودتر از والدین خود فوت می کند، ورثه آن فرزند از جد پدری خود ارث نمی برند. به عبارت ساده تر شخص مرده از کسی ارث نمی برد تا آن مال به بازماندگانش منتقل شود و این با محرومیت از ارث تفاوت دارد.

امیدواریم نوشته ی فوق الذکر پاسخگوی سوالات شما در خصوص ایا پدر میتواند فرزند را از ارث محروم کند ،محروم کردن فرزند از ارث ،قانون محروم کردن فرزند از ارث ،از ارث محروم شدن و ... بوده باشد.