معرفی مجازاتهای اصلی - همراه با فایل صوتی مقالات

معرفی انواع مجازات حدی

بلوغ، عقل، اختیار و اطلاع به موضوع، از شرایط اساسی مسئولیت کیفری می باشند. لذا شخص مجنون، مست، ساهی (غافل، فراموشکار) و مکره (شخصی که با تهدید یا زور مجبور به ارتکاب عملی می شود)، در حدود، فاقد مسئولیت کیفری می باشد.لذا در ماده 218 قانون مجازات اسلامی به این موضوع پرداخته شده است و این ماده بیان میدارد که: در جرائم موجب حد هرگاه متهم ادعای فقدان علم یا قصد یا وجود یكی از موانع مسؤولیت كیفری را در زمان ارتكاب جرم نماید در صورتی كه احتمال صدق گفتار وی داده شود و اگر ادعاء كند كه اقرار او با تهدید و ارعاب یا شكنجه گرفته شده است ادعای مذكور بدون نیاز به بینه و سوگند پذیرفته میشود

در اینجا لازم به ذکر است که در خصوص جرایم مربوط به محاربه و افساد فی الارض و همچنین جرام منافی عفت ، وفق تبصره1 ماده 218 قانون مجازات اسلامی ادعای اکراه، ربایش یا اغفال زمینه ساز ساقط شدن اتهام از متهم نبوده و دادگاه مکلف به رسیدگی و بررسی پرونده است.

میزان و نوع مجازات حدی با توجه به نوع جرم ، متفاوت است.

جرایم حدی که در قانون مجازات اسلامی از آنها نام برده شده است شامل موارد زیر است که به توضیح هر یک از انها در پست های آتی به طور مفصل خواهیم پرداخت:

1- زنا ماده 221 قانون مجازات اسلامی بیان دارد که :زنا عبارت است از جماع مرد و زنی كه علقه زوجیت بین آنها نبوده و از موارد وطی به شبهه نیز نباشد

2- لواط ماده 233 قانون مجازات اسلامی :لواط عبارت از دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه گاه در دبر انسان مذكر است

3- تفخیذ ماده 235 قانون مجازات اسلامی :تفخیذ عبارت از قرار دادن اندام تناسلی مرد بین رانها یا نشیمنگاه انسان مذكر است

تبصره- دخول كمتر از ختنه گاه در حكم تفخیذ است

4- مساحقه ماده 238 قانون مجازات اسلامی: مساحقه عبارت است از اینكه انسان مؤنث، اندام تناسلی خود را بر اندام تناسلی همجنس خود قرار دهد

5- قوادی ماده 242 قانون مجازات اسلامی:قوادی عبارت از به هم رساندن دو یا چند نفر برای زنا یا لواط است

6- قذف ماده 245 قانون مجازات اسلامی:قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هرچند مرده باشد

7- سب النبی 262 قانون مجازات اسلامی:هر كس پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم و یا هریك از انبیاء عظام الهی را دشنام دهد یا قذف كند ساب النبی است و به اعدام محكوم میشود

8- مصرف مسکر 264 قانون مجازات اسلامی:مصرف مسكر از قبیل خوردن، تزریق و تدخین آن كم باشد یا زیاد، جامد باشد یا مایع، مست كند یا نكند، خالص باشد یا مخلوط به گونه ای كه آن را از مسكر بودن خارج نكند، موجب حد است -

9- سرقت 267 ق. م .ا:سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است

بیان سایر مصادیق مجازاتهای حدی

10- محاربه 279 ق. م. ا:محاربه عبارت از كشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آنها است، به نحوی كه موجب ناامنی در محیط گردد. هرگاه كسی با انگیزه شخصی به سوی یك یا چند شخص خاص سلاح بكشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد و نیز كسی كه به روی مردم سلاح بكشد، ولی در اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمیشود

11- بغی و افساد فی الارض 286 قانون مجازات اسلامی:هركس به طور گسترده، مرتكب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی كشور، نشر اكاذیب، اخلال در نظام اقتصادی كشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میكروبی و خطرناك یا دایر كردن مراكز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای كه موجب اخلال شدید در نظم عمومی كشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محكوم میگردد.

تبصره- هرگاه دادگاه از مجموع ادله و شواهد قصد اخلال گسترده در نظم عمومی، ایجاد ناامنی، ایراد خسارت عمده و یا اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع و یا علم به مؤثر بودن اقدامات انجام شده را احراز نكند و جرم ارتكابی مشمول مجازات قانونی دیگری نباشد، با توجه به میزان نتایج زیانبار جرم، مرتكب به حبس تعزیری درجه پنج یا شش محكوم میشود

مجازات هر از جرایم حدی نام برده شده در بالا متفاوت است که مفصلا به هر یک در مبحث مربوط به خود خواهیم پرداخت.

2- مجازات قصاص

قصاص از نظر اصطلاحی، به معنای تلافی و استیفای عینی جنایتی که درقتل عمدی، قطع عضو و جرح عمدی بر مجنی علیه وارد شده است می باشد به شکلی که اثر به جای مانده از جنایت عیناً روی جانی اجرا شده و به دست آید.قصاص در جنایت قتل عمدی راقصاص نفس می گویند و طبق ماده 205 قانون مجازات اسلامی قتل عمد برابر مواد این فصل موجب قصاص است و اولیای دم می توانند با اذن ولی امر قاتل را با رعایت شرایط مذکور در فصول آتیه قصاص نمایند و ولی امرمی توانداین امر را به رئیس قوه قضاییه یا دیگری تفویض نماید. قصاص در جنایات قطع عضو و جرح را قصاص عضو میگویند.

در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 وفق بند ب ماده 14 و ماده 16 ، قصاص ،مجازات اصلی جنایات عمدی بر نفس، اعضاء و منافع است که به شرح مندرج در کتاب سوم این قانون اعمال می شود.

با اندکی دقت متوجه می شویم که قانونگذار در قانون مجازات اسلامی سال 1392 قصاص را مجازات اصلی در نظر گرفته است.

آیا مجازات قصاص قابل عفو است و حق قصاص متعلق به چه کسانی است!

در قوانین جزایی قبل از انقلاب مجازات قتل عمدی اعدام بود که در ضمن ماده ۱۷۰ بیان شده بود و صدمات عمدی جسمانی به موجب مواد ۱۷۲ و ۱۷۳ قانون مجازات عمومی دارای مجازات حبس بود ولی در سال ۱۳۶۱ مجازات قتل عمدی، قطع عضو و جرح عمدی را قصاص تعیین کردند.

ماهیت قصاص

قصاص از مصادیق حق است و یک حق غیر مالی است است چون با اجرای آن نفع مادی و قابلیت تقویم به پول برای اولیای دم از بین می رود و حقی است که قابل اسقاط است و ازحق الناس است.

صاحبان حق قصاص

مشهور فقها معتقدند که حق قصاص در اثر جنایت بوجود می آید و چون جنایت بر خود مجنی علیه وارد شده است طبعاً حق قصاص برای خود او بوجود می آید لیکن چون مقتول به سبب موت مرگ نمی تواند این حق را استفاده کند این حق جزء ماترک بوده و به وراث به ارث ماده 348 قانون مجازات اسلامی میرسد و بین همه آنها مشترک است و بر اساس سهم ورثه بین آنها تقسیم می شودلذا شیعه معتقد است سهم الارث اولیای دم از قصاص بگونه ایست که هر کدام تک تک حق قصاص دارند و اگر فقط یکی خواستار قصاص باشد می تواند قصاص کند بعد از اینکه سهم بقیه را از دیه داده باشد.

آیا حق قصاص قابل عفو است؟

قصاص یک مجازات الزامی نیست و بلکه بنا به طبیعت حق الناسی آن، نه تنها قابل عفو و مصالحه می باشد بلکه بر آن تاکید فراوان نیز شده است:

عفو توسط افراد زیر بنا به شرایط میتواند صورت گیرد:

1.مجنی علیه 2. اولیای دم 3. ولی امر یا حاکم شرع

وفق ماده 347 قانون مجازات اسلامی: صاحب حق قصاص در هر مرحله از مراحل تعقیب، رسیدگی یا اجرای حكم میتواند به طور مجانی یا با مصالحه، در برابر حق یا مال گذشت كند.

در مواردی مانند اینکه مقتول ولی نداشته باشد یا شناخته نشود یا به او دسترسی نباشد،حاکم شرع ولی او خواهد بود که می تواند قصاص کند یا در قبال گرفتن دیه عفو کند ولی حق عفو بدون عوض را ندارد.

وفق ماده 351 قانون مجازات اسلامی در رابطه با اولیای دم بیان میدارد که :ولی دم، همان ورثه مقتول است به جز زوج یا زوجه او كه حق قصاص ندارد.

در ارتباط با قصاص لازم به ذکر است که حق قصاص به زن یا شوهر به ارث نمیرسد.ولی مطابق با ماده 352 قانون مجازات اسلامی اگر حق قصاص، به هر علت، تبدیل به دیه شود یا به مال یا حقی مصالحه شود، همسر مقتول نیز از آن ارث میبرد. اگر برخی از اولیای دم، خواهان قصاص و برخی خواهان دیه باشند، همسر مقتول، از سهم دیه كسانی كه خواهان دیه میباشند، ارث میبرد.

در ارتباط با صاحبین حق قصاص در پست مربوط به مبحث قصاص مفصلا توضیح داده خواهد شد .

ناگفته های دیه

دیه

دیه یا خون بها از قوانین اسلام است و بر اساس تعاریف فقهی، مال یا پولی است که به سبب کشتن انسان یا نقص عضو به کسی که صدمه دیده است یا به بازماندگان او پرداخت می شود. در تعریف حقوقی دیه کیفر نقدی است که از مجرم به نفع مجنی علیه یا قائم مقام او گرفته شود. میزان دیه از سوی شارع (دادگاه) برای جنایت تعیین شده است.میزان دیه در دین اسلام برای مرد و زن مسلمان و مردان و زنان سایر دین های آسمانی متفاوت است. مطابق دین اسلام چهار ماه قمری ماه های حرام در نظر گرفته شده اند که این ماهها عبارتند از :ذی القعده،ذی الحجه،محرم ،رجب

که اگر کسی در این چهار ماه مرتکب جنایتی شود که مستوجب دیه باشد ،میزان دیه بیشتر از ماههای عادی در نظر گرفته می شود .

در قانون مجازات اسلامی در بند پ ماده 14 و ماده 17قانون مجازات اسلامی دیه بر دو نوع است:

الف: دیه مقدر

دیه ای است که مقدار آن برای جنایت بر نفس و سایر اعضاء بر حسب مورد در شرع و قانون معین شده است.

ب: دیه غیر مقدر

که به ارش نیز معروف است، عبارت است از: مالی که در شرع و قانون میزان آن، معین نیست و تشخیص آن در هنگام برآورد، با جلب نظر کارشناس (پ

مجازاتهای مستوجب تعزیر و تفاوت حد وتعزیر

مجازاتهای مستوجب تعزیر

تعزیر در لغت به معنای تعظیم، تأدیب، نصرت و منع می باشد.

مطابق بند ت ماده 14 و ماده 18 قانون مجازات اسلامی، مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می گردد. نوع، مقدار، کیفیت اجراء و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می شود. دادگاه در صدور حکم تعزیری با رعایت مقررات قانونی، موارد زیر را مورد توجه قرار می دهد:

الف: انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم

ب: شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیان بار آن

پ: اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم

ت: سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تاثیر تعزیر بر وی

شایان ذکر است تعزیر مجازاتی است که نوع و مقدار آن در شریعت اسلام تعیین نشده است و قانونگذار مطابق مقتضیات زمان، اعمالی مانند جعل و کلاهبرداری و افترا را جرم شناخته است.

تفاوت حد و تعزیر

1. تعزیرات کیفرهای معین یا نامعین هستند، اما حدود مجازات معین و منصوص بر اساس کتاب و سنت می باشند.
2. بر خلاف حد، مقدار و کیفیت تعزیر در صلاحدید حاکم شرع (قاضی) است.
3. در تعزیر شخصیت مجرم، وضع روحی و جسمی و زمان و مکان دخالت دارد، در صورتی که حد تابع صدق عنوان است.
4. در تعزیر، امید به اصلاح و تأدیب مجرم شرط است، امّا فلسفهٔ اجرای حد، دفاع از مصالح بنیادین جامعه است.
5. تعزیر با توبه ساقط می شود، در حدود اختلاف نظر است، ظاهر سقوط آن است در اثر توبه قبل از رسیدن نزد حاکم و قیام بینه.
6. تعزیر قابل شفاعت است، اما در حد، وساطت و شفاعت ممنوع است
7. در تعزیر، حاکم اسلامی حق عفو دارد ولی در حد چنین حقی ندارد

تعزیرات دو نوع اند :

تعزیرات منصوص شرعی و تعزیرات حکومتی

تعزیرات حکومتی تعزیرات حکومتی به عنوان یک مرجع اختصاصی رسیدگی به تخلفات اقتصادی،صنفی وبهداشتی در مفهوم عام پدیده ای تازه و بدیع نبوده و از صدر اسلام تا کنون تحت عناوین و تعابیر مختلف در حکومت های اسلامی وجود داشته و در سایر نظام های حقوقی شناخته شده دنیا نیز متناسب با تشکیلات قضایی و اجرایی جایگاه خاصی داشته و دارد و برای جلوگیری از وقوع تخلفات عدیده ای که در زمینه مسایل اقتصادی اعم از کم فروشی ،گرانفروشی ،احتکار و غیره شکل گرفته است.

تعزیرات منصوص شرعی

مجازاتی است که نامش در شرع امده اما میزان مجازاتش در شرع نیامده است.

تعزیرات غیر منصوص شرعی

مجازاتی است که نه نامش در شرع آمده است و نه میزان مجازاتش.