مجموعه کاملی از اطلاعات درباه حق حبس زوجه اینجاست - همراه با فایل صوتی مقالات

چگونه شرایط اعمال و اسقاط حق حبس زوجه را بشناسیم؟

طبق ماده 1085 قانون مدنی زن می تواند تا مهریه به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حالّ باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.

نکته: با توجه به ماده 1107 قانون مدنی ، نفقه عبارت است از همه ی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج، به واسطه ی نقصان یا مرض.

مقصود از تهیه مسکن به عنوان یکی از موارد نفقه و مقدمه ی تمکین زوجه، مسکن مستقل در مکانی غیر از منزل پدری زوج است.

اعمال و اسقاط حق حبس شرایطی به شرح زیر دارد:

1.مهریه باید حال یا عند المطالبه باشد. برابر ماده 1083 قانون مدنی مهرمی تواند كلا یا جزئا حال یا به وعده باشد. اگر مهریه مؤجل باشد، یعنی زمانی خاص برای پرداخت آن تعیین شده باشد، حق حبس وجود نخواهد داشت. پایان مهلت و رسیدن موعد پرداخت مهریه هم بنا به نظر مشهور حق حبس ایجاد نخواهد کرد.

برخی حقوق دانان معتقدند اگر مهریه ای در عقد تعیین نشده باشد، حق حبسی نیز وجود نخواهد داشت در صورت عدم تعیین مهریه زن مستحق مهرالمثل است که توسط حاکم [دادگاه] تعیین می شود .

2.اگر مهر مدت دار باشد زوجه زمانی حق خواهد داشت مهر خود را مطالبه کند كه زمان آن فرا رسیده باشد که در این وضعیت زوج نیز می تواند ایفاء وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند و در این شرایط زوجه نمی تواند به حق حبس خود استناد كند.

در حالتی كه زوج ایفای وظایف زناشویی را از زوجه طلب نکند و زمان پرداخت مهریه هم رسیده باشد یا مهریه وعده دار نباشد ، زوجه می تواند از حق حبس خود استفاده كند.چون به موجب ماده 1082 قانون مدنی به محض وقوع عقد نكاح، زوجه مالك مهر می شود.

3.زوجه قبل از اخذ مهریه به ایفاء وظایف زناشویی عمل نكرده باشد. برابر ماده 1086 قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه ، با میل خود ، از زوج تمكین خاص کند، حق حبس وی ساقط و دیگر اجازه امتناع از تمكین و سایر وظایف زناشویی ندارد.

حق حبس زمانی از بین می رود که زن با رضایت خود را در اختیار شوهر قرار دهد پس اگر بدون رضایت مثلاً بااکراه یا به زور این کار را کند، حق حبس پابرجا خواهد ماند.

راهنمای کاملی برای بیان قلمرو حق حبس زوجه

بر خلاف حکم قانونگذار در ماده 1086 قانون مدنی، نظر برخی فقها از جمله شیخ طوسی، در این زمینه متفاوت است و اعتقاد دارند که تمکین، حقی مستمر است و با یک بار تمکین، حق حبس زوجه ساقط نمی شود.

4. عدم توانایی شوهر در پرداخت مهریه یا اعسار و فقر او تأثیری بر حق حبس نمی گذارد. البته اعسار شوهر امکان مطالبهٔ مهر را از بین می برد ولی منافاتی با اجرای حق حبس ندارد، هرچند ابن ادریس حلی از فقهای شیعه معتقد بوده که در صورت اعسار شوهر حق حبس زن هم از بین می رود.
5. یکی از راه های از بین بردن حق حبس این است که سقوط حق حبس به صورت شرط ضمن عقد دراید.
6. برخی از فقها و حقوق دانان معتقدند اگر زن پیش از ازدواج می دانسته که شوهر توانایی پرداخت مهریه ندارد، حق حبس او نیز از میان می رود. در این زمینه به قاعدهٔ اقدام استناد شده که بر اساس آن هرکس به ضرر خود اقدامی کند، در مورد این عمل کسی در مقابل او مسؤولیت مدنی ندارد . بر اساس همین مطلب بوده که برخی سردفتران در نکاح نامه می نویسند: مهریه بر ذمه است که می بایست عندالقدره و الاستطاعه پرداخت شود.
7. پرداخت بخشی از مهریه حق حبس را از بین نمی برد. دررای وحدت رویه شمارهٔ ۷۰۸ دیوان عالی کشور در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۷ اعلام شد که تقسیط مهریه به دلیل عسر و حرج شوهر حق حبس زن را تا دریافت تمام مبلغ مهریه از بین نمی برد.

زوجه تا دریافت کل مهریه مکلف به تمكین خاص و ایفاء وظایف زناشویی نیست.در صورت تقسیط مهریه حق حبس زوجه تا اتمام پرداخت اقساط باقی می ماند.

اعمال حق حبس مسقط حق نفقه زوجه نیست.

قلمرو حق حبس:

حق حبس در نوشته های فقهی فقط به آمیزش جنسی یا تمکین خاص اشاره دارد. به این معنا که زن می تواند از نزدیکی با شوهر خودداری کند ولی از تکالیف دیگر زن مانند سکونت در خانهٔ شوهر و مانند این ها که به تمکین عام معروف است، صحبتی نشده است. تمکین به دو نوع خاص و عام تقسیم می شود تمکین عام به معنای لزوم اطاعت زوجه از زوج در همه مواردی است که قانون آنها را موکول به اجازه زوج دانسته و تمکین خاص نیز به تمتع جنسی مربوط می شود.

اما قانون مدنی ایران از عبارت وظایفی که در مقابل شوهر دارد استفاده کرده که ظاهراً به تمامی انواع تمکین و تکالیف زن اشاره دارد. قانون کشور ما در خصوص اینکه منظور از تمکین در ماده 1085 قانون مدنی، کدام یک از انواع تمکین بوده، ساکت است.

استراتژی های فقها درباره حق حبس زوجه

برخی حقوق دانان از جمله سید حسین صفایی و دکتر امامی در کتاب مختصر حقوق خانواده می نویسند با توجه به اینکه مأخذ این ماده فقه امامیه است و یک قاعدهٔ استثنائی به شمار می رود، آن را فقط باید به معنی تمکین خاص یعنی رابطهٔ جنسی دانست.

اما برخی دیگر معتقدند حق حبس شامل وظایف دیگر زناشویی نیز می شود. از جمله سید محقق داماد در کتاب بررسی فقهی حقوق خانواده می نویسد: زوجه می تواند مادام که مهر را دریافت نداشته است از سکونت در مسکنی که شوهر تهیه نموده خودداری کند و اگر چنین کرد ناشزه محسوب نمی شود ... .

دکتر کاتوزیان در این باره به دشواریِ جداکردن وظایف زناشویی از یکدیگر اشاره می کند؛ چگونه می توان از زنی انتظار داشت که به خانه شوهر رود و با او زندگی کند و بتواند از تمکین امتناع ورزد؟

رویه ی قضایی هم همین نظر را تأیید کرده و آرایی وجود دارد که نرفتن زن به خانهٔ شوهر تا قبل از دریافت مهریه را مشروع دانسته اند.

همانگونه که از مواد قانونی پیداست، قانون مدنی به حق حبس زن تصریح دارد و اشاره ای به این حق برای شوهر ننموده است.

حال آنکه ماده 1102 قانون مدنی از حق و تکلیف متقابل ایشان سخن گفته است: همین که نکاح به طور صحیح واقع شد، رابطه زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می گردد.

نکات:

1.با توجه به اطلاق مواد 1085 و 1206 قانون مدنی ،حق حبس،مانع مطالبه ی نفقه ی ایام گذشته نمیشود.

در رابطه با اینكه چرا حق حبس مسقط نفقه نیست دلایلی ذكر شده است از جمله اینكه:

نشوز زمانی تحقق پیدا میكند كه زن غیر قانونی از وظایفی كه در مقابل شوهر برعهده دارد امتناع كند در حالی كه حق حبس حقی است كه به موجب قانون به زن اعطا شده است، بنابراین موجبی وجود ندارد تا حق وی را نسبت به نفقه ساقط شده بدانیم.