مفهوم ازدواج و شرایط صحت آن-بخش اول

2-اشتباه در اوصاف

اموری مثل سن، تحصیلات، سلامت، ثروت، زیبایی و صفاتی هستند که در انتخاب همسر، نقش بسیار مهمی ایفا می کنند، مثلاً مرد قصد ازدواج با دختری را دارد که دارای تحصیلات دانشگاهی است یا اینکه مشغول در شغل خاصی است که از نظر مرد چنین اشتغالی با اهمیت است. همین طور ممکن است دختر برای ازدواج با مردی، معیار ثروت و سلامت جسمی یا موقعیت اجتماعی او را مورد نظر داشته باشد. حال اگر هر کدام از طرفین فاقد یک یا چند صفت مورد نظر باشند اشتباه در اوصاف محقق شده و طرف مقابل حق فسخ عقد را خواهد داشت. ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی بیان می دارد : هر گاه در یکی از طرفین، صفت خاصی شرط شده باشد و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده، برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود. خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده و یا عقد متبایناً بر آن واقع شده باشد.

آنچه از ماده مذکور استنباط می شود، آن است که اشتباه در وصف زمانی موجب ایجاد حق فسخ می شود، که وجود آن در عقد شرط شده باشد به نحوی که طرفین بر اساس آن وصف عقد را منعقد کرده باشند. در این خصوص فرقی نمی کند که وصف مذکور صراحتاً ذکر شود یا اینکه بر وجود آن تبانی صورت گرفته باشد.

بنابراین اگر یکی از زوجین گمان کند طرف مقابل واجد وصف یا خصوصیتی است و با وی ازدواج کند و بعد معلوم شود که طرف فاقد وصف مورد نظر است، این امر اصولاً ضرری به صحت عقد وارد نمیکند و صرفاً در مواردی که وجود آن وصف برای زوج یا زوجه به نحو صریح یا ضمنی یا بنایی شرط شده باشد و یا در خصوص داشتن چنین وصفی، طرف مقابل مرتکب تدلیس در نکاح شده باشد، عقد نکاح حسب مورد به دلیل تخلف از شرط یا تدلیس قابل فسخ است.

بنابراین در عقد نکاح هر یک از زوجین از ارکان عقد محسوب می شود و معین بودن هر یک از زوج و زوجه شرط اساسی انعقاد عقد است، اگر چه علم تفصیلی طرفین نکاح به خصوصیات و اوصاف یکدیگر شرط نیست.

در صورتی که یکی از زوجین در خصوص شخص طرف عقد اشتباه کرده و مقصود واقعی او فرد دیگری بوده باشد، عقد نکاح صحیحاً منعقد نشده و باطل است، اما اشتباه در خصوص اوصاف طرفین اصولاً مضر به صحت عقد نیست و تنها ممکن است موجب تحقق حق فسخ نکاح شود.

شرایط نكاح

نكاح یك عقد است و همچون سایر عقود باید به نحو صحیح انشاء شود تا بتواند آثار خود را به همراه داشته باشد. مهم ترین شرایط نكاح علاوه بر قصد و رضای طرفین و اهلیت كه از قواعد عمومی كلیــه قراردادهاست و در نكاح نیز رعایت آن لازم و ضـروری می باشد، اختلاف جنس است كه در ذیل به طور مختصر به آن ها اشاره می شود.

مبحث اول- اختلاف جنس

اختلاف جنس از شرایط اساسی صحت نكاح است. هم در فقه و هم در حقوق عرفی، ازدواج دو هم جنس به لحاظ مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه باطل است. چنان چه به نحوی از انحاء دو هم جنس ایجاب و قبول عقد ازدواج را جاری سازند این نوع ازدواج باطل و قابل ثبت در دفتر ازدواج نخواهد بود. بارها در قانون مدنی به دو طرف عقد نکاح زن و مرد گفته شده است، که از جمله ماده 1035 ق.مدنی: ... بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند امتناع از وصلت نماید... . ماده 1071 در خصوص دادن وکالت در امر نکاح به غیرمیگوید که هر یک از مرد و زن میتواند برای عقد نکاح وکالت به غیر دهد ،که در این ماده نیز از واژه مرد و زن استفاده کرده است.