آیا با مفهوم وکالت اشنایی دارید؟

بیان اعطای وکالت و انواع وکیل

اعطای وکالت در جلسه دادرسی:

اگر وکالت در جلسه دادرسی داده شود ، مراتب در صورت جلسه قید و به امضای موکل می رسد.

اعطای وکالت در خارج از ایران:

در صورتی که وکالت در خارج از ایران داده شده باشد باید به گواهی یکی از مأمورین سیاسی یا کنسولی جمهوری اسلامی ایران رسیده باشد.

بیان ماده35 ق.آ.د.م درخصوص اختیارات وکیل که در وکالت نامه بایستی تصریح گردد:

ماده 35 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی در خصوص وکالت مقرر داشته : وکالت در دادگاهها شامل تمام اختیارات راجع به امر دادرسی است جز آنچه را که موکل استثناء کرده یا توکیل در آن خلاف شرع باشد ، لیکن در امور زیر باید اختیارات وکیل در وکالت نامه تصریح شود:

1 وکالت راجع به اعتراض به رأی ، تجدیدنظر ، فرجام خواهی و اعاده دادرسی .

2 وکالت در مصالحه و سازش .

3 وکالت در ادعای جعل یا انکار و تردید نسبت به سند طرف و استردادسند .

4 وکالت در تعیین جاعل .

5 وکالت در ارجاع دعوا به داوری و تعیین داور .

6 وکالت در توکیل .

7 وکالت در تعیین مصدق و کارشناس .

8 وکالت در دعوای خسارت .

9 وکالت در استرداد دادخواست یا دعوا .

10 وکالت در جلب شخص ثالث و دفاع از دعوای ثالث .

11 وکالت در ورود شخص ثالث و دفاع از دعوای ورود ثالث .

12 وکالت در دعوای متقابل و دفاع در قبال آن .

13 وکالت در ادعای اعسار .

14 وکالت در قبول یا رد سوگند .

تبصره 1 - اشاره به شماره های یاد شده در این ماده بدون ذکر موضوع آن ، تصریح محسوب نمی شود .

تبصره 2 - سوگند ، شهادت ، اقرار ، لعان و ایلاء قابل توکیل نمی باشد.

وکیل در دادرسی ، در صورتی حق درخواست صدور برگ اجرایی و تعقیب عملیات آن و أخذ محکوم به و وجوه ایداعی به نام موکل را خواهد داشت که در وکالت نامه تصریح شده باشد.

انواع وکیل را به چند دسته میتوان تقسیم کرد؟

وکیل دادگستری:به وکیلی که تحصیلات خود را در مقاطع لیسانس و بالاتر دررشته های حقوق، مبانی و فقه گذرانده است و در آزمون کانون وکلای دادگستری در میان رقابت سرسخت و سنگین رقبا موفق به کسب رتبه بالایی شده است وکیل پایه یک دادگستری می گویند. انواع وکیل پایه یک دادگستری بعد از گذراندن دوره کارآموزی پروانه وکالت کسب می کنند و می توانند به پرونده های حقوقی گوناگونی رسیدگی نمایند.

منظور از وکیل مدنی چه وکیلی است؟

وکیل مدنی (دومین دسته از انواع وکیل):

امروزه در موارد بسیاری برای امور حقوقی و یا اداری فردی را به عنوان وکیل مدنی اختیار می کنند. برای این کار وکیل و موکل باید به دفتر اسناد رسمی مراجعه نمایند و برای موضوع مورد نظر خود وکالت نامه ای را تنظیم نمایند. از جمله این وکالت ها که توسط وکیل مدنی و موکل تنظیم می شود می توان به وکالت برای طلاق، خرید و فروش خانه، فسخ اجاره و رسیدگی به امور سازمان ها و ادارات دولتی اشاره کرد.

وکیل مع الواسطه (سومین دسته از انواع وکیل):

در بسیاری از موارد فرد شرایط لازم برای انتخاب وکیل را ندارد، در نتیجه این کار را به فرد دیگری می سپرد تا از جانب او وکیل اختیار کند. به چنین وکیلی که توسط فرد دیگری انتخاب می شود وکیل مع الواسطه می گویند. وکیل مع الواسطه معمولا برای رسیدگی به امور جزایی و یا محکومیت های مالی انتخاب می شود که موکل به دلیل حبس توانایی انتخاب وکیل را ندارد.

انواع وکالت

انواع وکالت ازجهت موضوع:

وکالت از جهت موضوع به وکالت عام و وکالت خاص تقسیم می شود، موضوع وکالت خاص در رابطه با یک یا چند مال بخصوص و یا انجام یک یاچند نوع کار معین می باشد که در وکالت نامه به آن تصریح شده است ولی در وکالت عام وکیل حق انجام مورد وکالت را درخصوص تمام اموال یا تمام امور موکل داراست و محدود به مال یا فعل معینی نمی باشد.

انواع وکالت از جهت حدود اختیارات وکیل:

به ۲ دسته تقسیم می شود: مطلق و مقید

• منظور از وکالت مطلق این است که شخصی را برای تمامی امور وکیل کنند و این انواع وکالت شامل امور اداری و مالی موکل می شود، مثل فروش یا خرید یا پرداخت هزینه خانواده. بنابراین، در این قسم اعمال، وکیل نیاز به اجازه موکل ندارد.
• وکالت مقید نیز به این معنی است که مورد وکالت مشخص و معین است و وکیل باید فقط در همان مورد معین، عمل کند، مثل خرید خانه یا فروش ماشین

برابرماده 660 قانون مدنی:

وکالت ممکن است به طور مطلق و برای تمام امور موکل باشد یا مقید و برای امر یا امور خاصی. و مطابق ماده 661 همین قانون : در صورتی که وکالت، مطلق باشد فقط امور به اداره کردن اموال موکل خواهد بود.

بیان مفهوم وکالت مطلق و مقید

مفهوم وکالت مطلق و مقید:

در وکالت مطلق، وکیل بدون هر گونه محدودیتی حق دخل و تصرف و اعمال وکالت و نمایندگی در اموال موکل را داراست ولیکن در وکالت مقید، وکیل محدود و مقید است به اختیارات تفویضی موکل خود و حق عدول و خروج از اختیارات تعیین شده را ندارد. مع الوصف بایستی پذیرفت که حتی در وکالت مطلق نیز وکیل مقید به رعایت صلاح و مصلحت موکل خود می باشد.

در وکالت مقید باید حدود و اختیارات وکیل معلوم باشد.

علی الاصول هرکجا شک نمائیم که اختیاری به وکیل داده شده یا خیر اصل بر عدم اعطای اختیار می باشد و به همین علت می بایست حدود و اختیارات در وکالت نامه تصریح شود ولیکن وکالت در هر امری مستلزم وکالت در مقدمات آن نیز هست، بطور مثال اگر در وکالت نامه حق فروش مال غیر منقول قید شده باشد، وکیل حق امضا، ذیل اسناد رسمی انتقال را نیز دارد مع الوصف در این خصوص نمی توان مبالغه نمود، زیرا قانونگذار مقور نموده وکالت در فروش مال وکالت در قبض ثمن نیست یعنی کسی که وکالت در فروش دارد ولی وکالت در اخذ ثمن ندارد، نمی تواند ثمن معامله را از خریدار دریافت نماید مگر با وجود شرایط و قرینه قطعی.

تقسیم انواع وکالت از نظر شکلی:

وکالت از نظر شکلی نیز به وکالت رسمی یا عادی یا شفاهی تقسیم می شود.

مورد وکالت باید چیزی باشد که به موجب قانون یا طبیعتا در انحصار شخص نباشد، مثل وکالت در مجلس معامله که باید خود فرد عمل کند و نمی تواند دیگری را وکیل قرار دهد. همچنین خود شخص موکل باید بتواند آن را انجام دهد. برای مثال شخص ورشکسته که از دخالت در اموال ممنوع است، نمی تواند در مورد آن به دیگری وکالت دهد.

حدود وکالت:

درباره حدود وکالت باید به ۲ ماده قانون مدنی استناد کرد. طبق ماده ۶۶۳ وکیل نمی تواند عملی را که خارج از حدود وکالت است انجام دهد . ماده ۶۶۱ نیز مقرر کرده است: در صورتی که وکالت به طور مطلق داده شده و قیدی در آن نیامده، مربوط به اداره اموال خواهد بود. مثلاً در بیع، حدود وکالت، فروش است و قبض ثمن آن جزء وکالت در بیع نیست، مگر اینکه قرینه قطعی برای آن باشد.

بیان مورد وکالت و تعهدات وکیل

مورد وکالت :

راجع به مورد وکالت، می توان موارد زیر را به طور خلاصه اشاره کرد:

1. مورد وکالت نباید از مواردی باشد که قانون مباشرت شخص اصیل را ضروری بداند، مثل وکالت در سوگند.
2. وکالت باید معلوم باشد؛ پس اگر به صورت مطلق باشد، به امور اداری و تصرفات مادی محدود می شود.
3. موضوع وکالت می تواند امور مادی یا حقوقی باشد؛ مثلا وکالت در عقد نکاح یک امر حقوقی است، ولی وکالت در اخذ ثمن یا وکالت در پرداخت مالیات یا قبض مبیع، مادی و تصرف مادی محسوب می شود. وکالت در همه امور ممکن است، مگر اینکه مباشرت اصیل قانونا لازم و ضروری باشد.

مقایسه وکیل پایه یک و وکیل پایه دو :

وکلای پایه ۲ فقط حق شرکت در آن دسته از محاکم کیفری را دارند که به جرم های تعزیری مستوجب حبس کمتراز ۱۰ سال و شلاق و جزای نقدی و اقدامات تامینی منتج می شود و در محاکم حقوقی نیز تنها زمانی حق دفاع از موکل خود را دارند که بازخواسته کمتر از ۵۰۰میلیون ریال باشد و یا خواسته غیر مالی باشد مگر در دعاوی مربوط به اختلافات در اصل نکاح، اصل طلاق، اثبات و نفی نسب

درصورتی که یک وکیل پایه یک دادگستری حق شرکت در تمامی محاکم اعم از حقوقی و کیفری و را دارد. وکلایی که از کانون وکلای دادگستری پروانه اخذ می کنند و پس از آن به صورت ۲ سال کار آموزی دوره را طی می کنند و می توانند زیر نظر وکیل سرپرست نسبت به دفاع از حقوق موکل اقدام کنند ، پس از طی ۲ سال و همچنین تأیید صلاحیت علمی و گزینش های مربوطه موفق به اخذ پروانه وکالت پایه یک شوند.

تعهدات وکیل:

١ - انجام مورد وکالت و ایفای وظایف وکالتی باید با رعایت مصلحت موکل انجام پذیرد، اعم از اینکه شخصاً مورد وکالت را انجام دهد یا انجام آن را به وکیل دیگری و اگذار نماید که البته در صورت اخیر وکیل می بایست حق توکیل به غیر را داشته باشد.
حق توکیل به غیر یعنی آنکه وکیل حق داشته باشد انجام مورد وکالت رابر عهده شخص دیگری قراردهد. اصولاً وکیل در انجام امری نمی تواند برای انجام آن امر به دیگری وکالت دهد مگر اینکه صراحتاً این حق به او داده شده باشد و در صورتیکه این حق در وکالت نامه قید شده باشد وکیل برای یک نوبت می تواند به دیگری تفویض وکالت نماید ولی اگر حق توکیل به غیر با قید اضافه همانند ولو کراراً باشد هر وکیل می تواند انجام مورد وکالت رابه عهده وکیل بعدی قرار دهد.

آیا وکیل حق توکیل به شخص ثالث را در مورد وکالت خویش دارد؟

آیا وکیل حق توکیل به شخص ثالث را در مورد وکالت خویش دارد؟

از آنجائیکه در اغلب مواقع و علی الخصوص در هنگام اعطای وکالت به وکلای دادگستری، موکلین به اعتبار دانش، تخصص، تجربه، شخصیت وکیل و ... نسبت به اعطای وکالت به ایشان اقدام می نمایند، در صورتیکه انجام مورد وکالت توسط شخص وکیل مورد نظر موکل باشد، حق توکیل به غیر در قرارداد منظور نخواهد شد و در نتیجه در چنین حالتی وکیل نیز حق توکیل وکالت به شخص ثالث را ندارد، بدیهی است در صورت تخلف وکیل و اعطای وکالت به غیر و بروز خسارت، نامبردگان حسب مورد مسئول جبران خسارات وارده خواهند بود .

به همین علت ماده 673 قانون مدنی مقرر داشته است: اگر وکیل که وکالت در توکیل نداشته انجام امری را که در آن وکالت دارد به شخص ثالث و اگذار کند ، وکیل و شخص ثالث در مقابل موکل نسبت به خساراتی که مسبب محسوب می شود مسئول خواهد بود.

سوال قابل طرح آن است که اگر وکیلی حق انجام معامله با خود را نداشته باشد آیا می تواند با وکالتی که از طرف معامله دارد با خودش معامله نماید؟

اگر چه این امر اختلاقی است ولی اکثریت قابل توجهی از حقوقدانان معتقدند که وکیل حق معامله با خود را ندارد فلذا ضروری است در وکالت نامه هایی که حق فروش در آن اعطا شده است قید شود که وکیل حق انجام معامله باخود را دارد.

در مقام تأیید نظریه اکثریت می توان به وحدت ملاک ماده 1072قانون مدنی استناد نمود که مقرر داشته است :

در صورتیکه وکالت به طور اطلاق داده شود وکیل نمی تواند موکله را برای خود تزویج نماید مگر اینکه این اذن صریحتاً به او داده باشد.

هر گاه برای انجام امری یا انعقاد معامله ای دو نفر وکیل معین شده باشد هیچیک از آنها نمی تواند بدون دیگری در انجام آن امر یا معامله دخالت نماید مگر اینکه در وکالت نامه تصریح شده باشد که هریک از این وکلا مستقلاً حق انجام مورد وکالت را دارند و بدیهی است در صورت عدم تعیین، اصل بر اشتراک بوده و در صورت اخیر با فوت هریک از وکلا وکالت نامه باطل می شود.

آیا وکیل باید در تمامی موارد صلاح و مصلحت موکل را رعایت نماید؟

وکیل باید در تمامی موارد صلاح و مصلحت موکل را رعایت نماید:

وکیل باید در تمامی موارد صلاح و مصلحت موکل را رعایت نماید و از حدود اختیارات خود خارج نشود، فلذا حتی اگر موکل به وکیل خود حق انجام معامله با هرشخص و به هر مبلغی را نیز داده باشد در این خصوص نیز وکیل می بایست مصلحت موکل را حفظ نماید و در صورت هرگونه تقصیری از ناحیه وکیل اگر چه خللی به عقدی که وکیل منعقد نموده وارد نمی شود ولیکن وکیل در مقابل موکل خود مسئول جبران خسارات خواهد بود.

جبران خسارات وارده به موکل:(دومین مورد از تعهدات وکیل)

مطابق ماده ۶۶۶ قانون مدنی: هرکاه از تقصیر وکیل، خسارتی به موکل متوجه شود که عرفاً وکیل، مسبب آن محسوب می گردد، مسئول خواهد بود. بنابراین در این صورت وکیل می بایست خسارات وارده را جبران نماید و نظر به اینکه دلالی نیز تابع مقررات وکالت می باشند اگر متصدیان آژانس املاک در ایفای وظایف خود مرتکب تقصیر شوند و از این جهت خسارتی به طرفین معامله وارد شود، مشاور املاک مسئول جبران خسارات وارده می باشد.

مطابق ماده 668 قانون مدنی(سومین مورد از تعهدات وکیل):

وکیل باید حساب مدت زمان وکالت خود را به موکل بدهد و آنچه را به جای او دریافت گرده است به اورد کند ارائه صورت حساب به موکل و استرداد وجوهی که در راستای اجرای وکالت تحصیل گردیده از جمله تکالیف شرعی و قانونی وکیل می باشد و با عنایت به امانی بودن ید وکیل نسبت به مورد وکالت و به تبع آن امانی بودن وجوه حاصله از اجرای وکالت، عدم استرداد وجوه مذکور واجد وصف کیفری نیز می باشد.

تعهدات موکل:

1..مطابق ماده 674قانون مدنی : موکل باید تمام تعهداتی که وکیل در حدود وکالت خود کرده است انجام دهد. در مورد آنچه خارج از حدود وکالت انجام داده شده است، موکل هیچ گونه تعهدی نخواهد داشت مگر اینکه اعمال فضولی وکیل را صراحه یا ضمنا اجازه کند. .

اگر ثابت شود وکیل به قصد تضییع حقوق موکل با طرف معامله تبانی نموده است نه تنها اقدام انجام یافته معتبر نبوده و موکل نسبت به آن تعهدی ندارد بلکه ممکن است وکیل تحت عنوان خیانت درامانت مورد تعقیب قضایی قرارگیرد.

نظر ایت الله مکارم شیرازی در خصوص تعهدات موکل

نظر ایت الله مکارم شیرازی در خصوص تعهدات موکل:

دراین رابطه حضرت آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ این سئوال که : شخصی به دیگری وکالت داده که منزلش را بفروشد. وکیل خانه را فروخته و بدون اطلاع مالک برای مشتری خیار فسخ قرار داده، و آن خیار موجب ضرر و زیان بایع گردیده است؛ آیا چنین معامله ای صحیح است؟ اعلام فرموده اند: در فرض سوال، قرار دادن خیار فسخ فضولی و منوط به اذن بایع (موکل) است؛ ولی اگر بایع اجازه نداد مشتری حق فسخ دارد.

پرداخت اجرت یا حق الوکاله (دومین مورد از تعهدات موکل):

پرداخت اجرت یا حق الوکاله از وظایف اولیه موکل می باشد، میزان حق الوکاله تابع قرارداد بین طرفین خواهد بود در صورت عدم وجود قرارداد، وکیل مستحق اجرت المثل اقدامات انجام شده می باشد.

پرداخت هزینه های انجام مورد وکالت (سومین مورد از تعهدات موکل):

پرداخت هزینه های انجام مورد وکالت بر عهده موکل است مگر آنکه در قرارداد بر خلاف آن توافق شده باشد.

وکالتنامه:

وکیل برای انجام امور نیابت نیاز به سندی بین خود و موکل دارد و آن سند وکالتنامه می باشد، فرم های سند وکالت وکیل دادگستری به صورت متحد الشکل می باشد و از طرف مرجع صدور پروانه (کانون وکلای دادگستری و یا قوه قضائیه ) در اختیار وکیل قرار می گیرد. این فرم های مخصوص پس از تکمیل و امضای طرفین و تائید امضای موکل توسط وکیل دادگستری و ابطال تمبر مالیاتی قابلیت ارائه و تسلیم به مراجع مربوطه را پیدا می نمایند. قابل ذکر است که این وکالتنامه ها در عداد اسناد رسمی قرار نمی گیرند و جزء اسناد عادی محسوب می گردند ولی اعتباری بیش از سند عادی را دارا می باشند.

قانوناً وکلا موظفند که با موکلان خود قرارداد حق الوکاله امضاء نمایند. هرچند وکالتنامه دعاوی در عداد عقود جایز است اما قراردادهای حق الوکاله وکلا با موکلان خود جزء قراردادهای لازم است. به موجب قرارداد حق الوکاله هرکدام از طرفین دارای حقوق و تعهداتی در مقابل هم هستند که رعایت آن برای طرفین الزام آور است و قرارداد مذکور را هیچ کدام از طرفین نمی توانند یکطرفه فسخ نمایند.

رابطه حقوقی وکیل دادگستری و موکل:

وکالت در دعاوی به جهت طبیعت و اقتضای خاص خود، مخصوصاً به دلیل ارتباط آن با قواعد مربوط به نظام دادرسی، در یک رابطه ساده دو جانبه خلاصه نمی گردد و به همین دلیل از دیرباز، لزوم رعایت دولت بر این نهاد حقوقی و وضع قوانین خاص به منظور حسن جریان روابط طرفین و تضمین حقوق قانونی آنها، محسوس بوده است.
اگرچه رابطه حقوقی وکیل دادگستری با موکل خود در چهارچوب عقد وکالت می باشد ولی این عمل حقوقی بطور کامل با هیچ یک از عقود معین قانون مدنی منطبق نمی باشد.

ویژگیهای رابطه ی حقوقی وکیل دادگستری و موکل و بیان نقش و وظایف وکیل دادگستری

ویژگیهای رابطه ی حقوقی وکیل دادگستری و موکل:

ویژه گیهای زیر را برای این رابطه حقوقی می توان توصیف نمود:
1) رابطه وکیل دادگستری و موکل از جهت انعقاد عقدی است تشریفاتی که نیاز به تنظیم سند کتبی دارد.
2) از حیث اثر وکالت از عقود معاوضی است و تعهدات متقابلی برای طرفین ایجاد می نماید و وکیل با دریافت حق الوکاله، متعهد به انجام مساعی لازم برای حفظ حقوق موکل خود می گردد.
3) وکالت از عقود شخصی و قائم به شخصیت طرفین است و موکل بخاطر مهارت و یا حسن شهرتی که وکیل دارد به او مراجعه می نماید، وکیل نیز در انتخاب موکل آزاد است و میتواند وکالت اشخاص خاصی را مطابق با فاکتورهای ذهنی و اخلاقی خود قبول نماید.( غیر از وکالت تسخیری و معاضدتی)

4)وکالت از مشاغل آزاد و مشمول قانون مدنی است، لیکن در پاره ای از کشورها اجازه تاسیس شرکت های تجاری و تفویض وکالت به این قبیل شرکت ها داده شده است.

در قوانین کشور ما به این دلیل که خدمات حقوقی در نهایت منجر به دخالت در امر وکالت یا مشاوره حقوقی می گردد، انجام این اعمال مطابق با ماده 55 قانون وکالت، برای اشخاص غیر وکیل دادگستری ممنوع گردیده است و اگر شرکتی بخواهد با موضوع خدمات حقوقی به ثبت برسد باید تمام اعضای آن وکیل دادگستری باشند.

نقش و وظایف وکیل دادگستری در دادگاه:

شاید بتوان گفت نقش وکیل در اجرای عدالت خواهی بیش از همه جا در دادگاه ها مشخص می گردد و علم، تجربه و درایت وکیل دادگستری، در دادگاه است که مجال بروز و ظهور پیدا می نماید. وکیل در دادگاه چه با لوایح کتبی و چه با دفاع شفاهی خود، به روشن نمودن واقعیت در ذهن قاضی و همچنین به تطبیق موضوع با قوانین معنونه و متعاقباً در نگارش رای و نتیجه دعوا ، کمک بسزایی مینماید.

بسیاری عقیده دارند که وکیل در کنار دادگاه است نه در مقابل آن، این نگرش از این جهت صحیح می باشد که وکیل میتواند در جریان رسیدگی راه را برای تصمیم صحیح دادگاه و در راستای عدالت، روشن تر نماید ولی اگر احیاناً وکیل با قاضی مواجه گردد که اعتباری برای قانون قائل نیست و با جانبداری، بی طرفی را رعایت نمی نماید که منجر به پایمال گردیدن حقوق موکل می گردد، در این صورت وکیل به لحاظ مسئولیت و قسم خود دیگر در کنار دادگاه نیست و باید از طرق قانونی و در راستای قانون و با حفظ حرمت دادگاه، از هر اقدامی که منجر به حفظ حقوق موکل گردد کوتاهی ننماید.

اگر وکیل حتی بنابر مصلحت خود قانون شکنی را نادیده انگارد، بدین معنی است که ستمگری را تائید کرده و اگر هر تحقیری را تحمل نماید، در حقیقت قفل بر دروازه شایستگی خود زده و منزلت وجودی خود و شان حرفه خویش را پایمال نموده است.
وکیل در دادگاه باید صریح، روشن، استوار و جامع سخن بگوید، قانون را خوب بشناسد و دارای قوه استدلال قوی، ذهنی ورزیده در تجزیه و تحلیل مسائل و موضاعات حقوقی بوده و هنر بیان مطلب و نگارش لوایح را داشته باشد. با عدالت از سر تفنن برخورد نکند، قانون را جدی بگیرد و همه وجود او سرشار از عدالت خواهی و حق طلبی باشد.

در این راه نه از تحقیر هراسی داشته باشد و نه از تهدید واهمه ای، آنچه مهم است عدالت است و عدالت